Pomocy udziela się osobom i rodzinom, w szczególności, z powodu:

  1. ubóstwa
  2. sieroctwa
  3. bezdomności
  4. bezrobocia
  5. niepełnosprawności
  6. długotrwałej lub ciężkiej choroby
  7. przemocy w rodzinie
  8. potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi
  9. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
  10. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
  11. braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze
  12. trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy
  13. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
  14. alkoholizmu lub narkomanii
  15. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
  16. klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje:

  1. osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty w wys. 776 zł., zwanej „kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej”
  2. osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty w wys.600 zł., zwanej „kryterium dochodowym na osobę w rodzinie”
  3. rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej „kryterium dochodowym rodziny”
  4. dochód z gospodarstwa rolnego wynosi 345 zł.

przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z wymienionych powyżej powodów lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

W systemie pomocy społecznej przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione i niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

Za dochód rodziny uważa się – jeżeli ustawa o pomocy społecznej nie stanowi inaczej – sumę miesięcznych dochodów osób w rodzinie z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub   w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki z tytułu ubezpieczeń: zdrowotnego, emerytalnego, rentowego i chorobowego oraz o kwotę w wysokości alimentów świadczonych na rzecz innych osób, jednorazowe pieniężne świadczenia socjalne oraz wartości świadczeń w naturze.

Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia dostosowywane są nie tylko do okoliczności uzasadniających przyznanie pomocy, ale także do celów i możliwości pomocy społecznej.

Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są zobowiązane do współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Brak takiego współdziałania, odmowa zawarcia kontraktu  socjalnego niedotrzymanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną, mogą stanowić podstawę do odmowy świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. W przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych  może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania  albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego. W przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji miedzy udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.